ตับ (Liver) คือหนึ่งในอวัยวะที่สำคัญที่สุดของร่างกายมนุษย์ เป็นอวัยวะที่ใหญ่ที่สุดภายในช่องท้อง และมีหน้าที่ที่หลากหลายและซับซ้อน ซึ่งหากตับทำงานผิดปกติ อาจส่งผลกระทบต่อระบบอื่น ๆ ของร่างกายได้อย่างรุนแรง บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับหน้าที่ต่าง ๆ ของตับ เพื่อให้ตระหนักถึงความสำคัญของอวัยวะชิ้นนี้มากขึ้น
ตำแหน่งและลักษณะของตับ
ตับตั้งอยู่บริเวณด้านขวาบนของช่องท้อง ใต้กระบังลม และอยู่เหนือลำไส้เล็ก มีน้ำหนักประมาณ 1.2 – 1.5 กิโลกรัมในผู้ใหญ่ และมีสีแดงเข้มเนื่องจากมีเลือดไหลเวียนผ่านจำนวนมาก
หน้าที่หลักของตับในร่างกาย
ตับทำหน้าที่สำคัญมากมาย โดยสามารถสรุปเป็นข้อ ๆ ดังนี้:
1. กำจัดสารพิษ (Detoxification)
ตับเป็นเหมือน “เครื่องกรอง” ของร่างกาย โดยจะกรองสารพิษ สารเคมี และของเสียที่เข้าสู่ร่างกายผ่านทางอาหาร ยา หรือสิ่งแวดล้อม แล้วเปลี่ยนให้อยู่ในรูปที่ไม่อันตรายก่อนขับออกผ่านทางปัสสาวะหรืออุจจาระ
2. สร้างน้ำดี (Bile Production)
ตับสร้างน้ำดีเพื่อช่วยในการย่อยไขมัน โดยน้ำดีจะถูกส่งไปเก็บไว้ในถุงน้ำดี และถูกปล่อยออกมาช่วยย่อยไขมันในลำไส้เล็กเวลาที่เรากินอาหาร
3. สะสมสารอาหาร
ตับทำหน้าที่สะสมสารอาหารต่าง ๆ ที่ร่างกายดูดซึมจากลำไส้ เช่น กลูโคส (น้ำตาล), วิตามิน (A, D, E, K, B12), ธาตุเหล็ก และทองแดง เพื่อใช้ในยามจำเป็น
4. ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
ตับช่วยรักษาระดับกลูโคสในเลือดให้อยู่ในภาวะสมดุล โดยการเก็บกลูโคสส่วนเกินไว้ในรูปของไกลโคเจน และปล่อยออกมาเมื่อระดับน้ำตาลต่ำ
5. ผลิตโปรตีนที่จำเป็น
ตับผลิตโปรตีนหลายชนิดที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต เช่น:
- อัลบูมิน (Albumin): ช่วยควบคุมความดันออสโมติกในเลือด
- โปรตีนแข็งตัวของเลือด (Clotting Factors): ช่วยให้เลือดแข็งตัวเมื่อเกิดบาดแผล
6. สลายเม็ดเลือดแดงที่หมดอายุ
ตับมีหน้าที่ในการกำจัดเซลล์เม็ดเลือดแดงที่หมดอายุ โดยเปลี่ยนฮีโมโกลบินให้เป็นบิลิรูบิน (bilirubin) และขับออกจากร่างกายผ่านทางน้ำดี
7. ช่วยในระบบภูมิคุ้มกัน
ตับมีเซลล์ที่ชื่อว่า “คูปเฟอร์เซลล์” (Kupffer cells) ซึ่งมีหน้าที่จับและทำลายจุลินทรีย์หรือสิ่งแปลกปลอมในเลือด จึงเป็นด่านสำคัญในการป้องกันการติดเชื้อ
สัญญาณเตือนเมื่อตับมีปัญหา
- อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
- เบื่ออาหาร คลื่นไส้
- ตัวเหลือง ตาเหลือง
- คันตามตัว
- ปัสสาวะสีเข้ม อุจจาระสีซีด
ดูแลตับอย่างไรให้แข็งแรง
เพื่อให้ตับทำงานได้ดีและยาวนาน ควรปฏิบัติดังนี้:
- หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ลดของมัน ของทอด
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- ตรวจสุขภาพตับเป็นประจำ โดยเฉพาะผู้ที่มีความเสี่ยง
- เลี่ยงการใช้ยาที่อาจเป็นพิษต่อตับ โดยไม่จำเป็น
ตับเป็นอวัยวะที่มีบทบาทสำคัญในร่างกายมากกว่าที่หลายคนคิด ทั้งในด้านการย่อยอาหาร การกำจัดของเสีย การสร้างสารสำคัญ และการดูแลระบบภูมิคุ้มกัน การรักษาตับให้แข็งแรงจึงเป็นพื้นฐานของสุขภาพที่ดีโดยรวม
เริ่มต้นดูแลตับของคุณวันนี้ ด้วยการกินดี พักผ่อนให้เพียงพอ และเลี่ยงสารพิษที่ไม่จำเป็น เพื่อให้ “ตับ” ของคุณทำงานได้เต็มประสิทธิภาพไปนาน ๆ
