ปวดท้องข้างขวา เช็กสาเหตุ สัญญาณอันตราย และวิธีดูแล

ลักษณะอาการที่ควรสังเกต

• ตำแหน่งปวด: ชายโครงขวา/ท้องน้อยขวา/รอบสะดือร้าวไปขวา
• รูปแบบ: ปวดบีบเป็นพัก ๆ ปวดตื้อยาว ๆ หรือปวดแปลบแหลม
• สิ่งกระตุ้น: หลังทานอาหารมัน ๆ วิ่ง/กระโดด กดเจ็บ เคลื่อนไหว/ไอ/จาม
• อาการร่วม: ไข้ คลื่นไส้ อาเจียน ตัวตาเหลือง ปัสสาวะผิดปกติ ถ่ายเหลว/ท้องผูก
• เวลาที่เริ่มปวด: ค่อย ๆ เป็น หรือปวดเฉียบพลันช่วงชั่วโมงที่ผ่านมา

สาเหตุที่พบบ่อย

1) ไส้ติ่งอักเสบ

• เริ่มปวดรอบสะดือแล้ว ย้ายมาปวดท้องน้อยขวา กดเจ็บ เดินสะเทือนเจ็บ มีไข้ คลื่นไส้
• เป็นภาวะฉุกเฉิน ควรไปโรงพยาบาล หากปล่อยไว้อาจแตกทะลุ

2) ถุงน้ำดีและทางเดินน้ำดี

• นิ่ว/ถุงน้ำดีอักเสบ: ปวดบีบใต้ชายโครงขวาหลังอาหารมัน คลื่นไส้ อาเจียน
• ท่อน้ำดีอักเสบ/อุดกั้น: ปวด + ไข้ + ตัวตาเหลือง (ฉุกเฉิน)

3) ตับ

• ตับอักเสบ/ตับโต: แน่นชายโครงขวา อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร ปัสสาวะสีเข้ม
• ไขมันพอกตับ: ตื้อแน่นหลังทานมาก/ดื่มแอลกอฮอล์

4) ไตขวาและทางเดินปัสสาวะ

• นิ่วไต/ท่อไต: ปวดบิดร้าวเอวลงขาหนีบ ปัสสาวะแสบ/มีเลือด
• กรวยไตอักเสบ: ปวด + ไข้ หนาวสั่น คลื่นไส้

5) ระบบทางเดินอาหาร

• กระเพาะ/ลำไส้อักเสบ, กรดไหลย้อน: จุกแน่น แสบร้อน เรอเปรี้ยว ถ่ายเหลว
• แผลในกระเพาะ/ลำไส้เล็ก: ปวดแสบเวลาท้องว่างหรือหลังอาหารบางชนิด
• ท้องผูก/ก๊าซสะสม: ปวดบีบเป็นพัก ๆ ทุเลาหลังขับถ่าย

6) กล้ามเนื้อ–ผนังหน้าท้อง/ผนังทรวงอก

• เจ็บชัดเมื่อกด จุดเดียว ชัดขึ้นเวลาเอี้ยวตัวยกของ ไอ/จาม

7) ระบบสืบพันธุ์ (พบในบางกลุ่ม)

• ซีสต์/ไข่ตก/ท่อนำไข่อักเสบด้านขวา ปวดท้องน้อยขวา รอบเดือนผิดปกติ/ตกขาวผิดปกติ
• ตั้งครรภ์นอกมดลูก: หน้ามืด เวียนหัว เลือดออกกะปริดกะปรอย (ฉุกเฉิน)

ตารางสรุปสังเกตอาการอย่างเร็ว

สัญญาณอันตราย (ควรไปโรงพยาบาลทันที)

• ปวดเฉียบพลันรุนแรง ไม่ทุเลา หรือแย่ลงเรื่อย ๆ
• มีไข้สูง หนาวสั่น คลื่นไส้อาเจียนมาก รับประทานไม่ได้
• ตัวเหลือง ตาเหลือง ปัสสาวะเข้ม อุจจาระซีด
• ท้องแข็งตึงมาก กดปล่อยมือแล้วเจ็บพรวด (rebound tenderness)
• หน้ามืด เหงื่อแตก ความดันต่ำ ใจสั่น
• หญิงตั้งครรภ์ เด็ก ผู้สูงอายุ หรือมีโรคประจำตัวรุนแรง

การดูแลตนเองเบื้องต้น

1. งดอาหารมันจัด ของทอด แอลกอฮอล์ สังเกตอาการหลังปรับอาหาร
2. พักและหลีกเลี่ยงท่าที่กระตุ้น หากสงสัยกล้ามเนื้ออักเสบ ให้ประคบเย็น 24–48 ชม.แรก จากนั้นประคบอุ่น
3. ดื่มน้ำเพียงพอ โดยเฉพาะเมื่อสงสัยทางเดินปัสสาวะ
4. ยาที่ใช้ได้ พาราเซตามอลตามฉลาก (หลีกเลี่ยงยากลุ่ม NSAIDs หากมีโรคกระเพาะ/เสี่ยงเลือดออก)
5. บันทึกอาการ เวลาเริ่มปวด สิ่งกระตุ้น อาหาร/กิจกรรมก่อนมีอาการ อาการร่วม

หากอาการไม่ดีขึ้นภายใน 24–48 ชั่วโมง หรือมีสัญญาณอันตราย ให้พบแพทย์

แพทย์ตรวจอะไรบ้าง

• ตรวจร่างกายเฉพาะตำแหน่ง (McBurney point, Murphy sign ฯลฯ)
• ตรวจเลือด CBC, ค่าตับ (AST/ALT/ALP/GGT/บิลิรูบิน), การอักเสบ, ค่าการทำงานไต
• ตรวจปัสสาวะ หาเม็ดเลือด/เชื้อ/ผลึกนิ่ว
• อัลตราซาวนด์ช่องท้องส่วนขวา ประเมินถุงน้ำดี ตับ ไตขวา ไส้ติ่ง
• เอกซเรย์/CT/ MRI ในกรณีคัดกรองภาวะแทรกซ้อนหรือวินิจฉัยไม่ชัด

ป้องกัน/ลดโอกาสเกิดซ้ำ

• ควบคุมน้ำหนัก ลดอาหารมัน น้ำตาลสูง เพิ่มผักผลไม้ เส้นใย
• ดื่มน้ำให้พอเพียง เพื่อลดความเสี่ยงนิ่วทางเดินปัสสาวะ
• ขยับร่างกายสม่ำเสมอ เสริมกล้ามเนื้อแกนกลาง ลดการอักเสบของผนังหน้าท้อง
• จำกัดแอลกอฮอล์ ฉลากยา/สมุนไพรใช้อย่างปลอดภัย โดยเฉพาะผู้มีโรคตับ/ไต
• ตรวจสุขภาพตามความเสี่ยง เช่น เอนไซม์ตับ อัลตราซาวนด์ เมื่อแพทย์แนะนำ

คำถามที่พบบ่อย

ปวดท้องข้างขวา ทุกครั้งหลังทานของมันคือถุงน้ำดีแน่ไหม

ไม่เสมอไป แต่เป็นลักษณะที่ชวนสงสัย ควรตรวจอัลตราซาวนด์เพื่อยืนยัน

ปวดท้องขวาล่างแต่ไม่มีไข้ อาจเป็นไส้ติ่งไหม

เป็นไปได้ แม้ไม่มีไข้ก็พบได้หากมีอาการกดเจ็บ เดินสะเทือนเจ็บ ควรพบแพทย์

ปวดแบบแปลบเมื่อเอี้ยวตัวหรือลุกนั่ง

มักสัมพันธ์กับกล้ามเนื้อ/ผนังหน้าท้อง ให้พัก ประคบ และสังเกตอาการ หากไม่ดีขึ้นควรตรวจ