ตับอักเสบ (Hepatitis) เป็นภาวะที่เซลล์ตับเกิดการอักเสบหรือถูกทำลาย ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากการติดเชื้อไวรัส การบริโภคแอลกอฮอล์ การใช้ยาบางชนิด หรือภาวะอื่น ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อตับ หากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสม อาจนำไปสู่ภาวะตับแข็งหรือมะเร็งตับได้
ประเภทของตับอักเสบ
ตับอักเสบสามารถแบ่งออกเป็น ตับอักเสบเฉียบพลัน และ ตับอักเสบเรื้อรัง โดยขึ้นอยู่กับระยะเวลาของอาการและสาเหตุที่ก่อให้เกิดภาวะนี้
1. ตับอักเสบจากไวรัส (Viral Hepatitis)
การติดเชื้อไวรัสเป็นสาเหตุหลักของตับอักเสบ และสามารถแบ่งออกเป็น 5 ชนิด ได้แก่
-
ไวรัสตับอักเสบเอ (Hepatitis A – HAV)
- ติดต่อผ่านอาหารหรือน้ำที่ปนเปื้อน
- อาการไม่รุนแรง สามารถฟื้นตัวได้เอง
- มีวัคซีนป้องกัน
-
ไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B – HBV)
- ติดต่อผ่านเลือด ของเหลวในร่างกาย หรือการมีเพศสัมพันธ์
- อาจกลายเป็นภาวะเรื้อรัง และเพิ่มความเสี่ยงของตับแข็งและมะเร็งตับ
- มีวัคซีนป้องกัน
-
ไวรัสตับอักเสบซี (Hepatitis C – HCV)
- ติดต่อผ่านเลือด เช่น การใช้เข็มร่วมกัน
- ระยะแรกมักไม่มีอาการชัดเจน แต่สามารถกลายเป็นเรื้อรังได้
- ปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนป้องกัน
-
ไวรัสตับอักเสบดี (Hepatitis D – HDV)
- เกิดขึ้นร่วมกับการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี
- ทำให้ตับอักเสบรุนแรงขึ้น
-
ไวรัสตับอักเสบอี (Hepatitis E – HEV)
- ติดต่อผ่านการรับประทานอาหารหรือน้ำที่ปนเปื้อน
- พบบ่อยในพื้นที่ที่มีสุขอนามัยต่ำ
- โดยทั่วไปไม่รุนแรง ยกเว้นในหญิงตั้งครรภ์
2. ตับอักเสบจากแอลกอฮอล์ (Alcoholic Hepatitis)
- เกิดจากการดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณมากและต่อเนื่อง
- ทำให้เซลล์ตับอักเสบและสูญเสียหน้าที่ของตับ
- หากยังคงบริโภคแอลกอฮอล์ อาจนำไปสู่ภาวะตับแข็งและภาวะตับวายได้
3. ตับอักเสบจากยาและสารพิษ (Drug-Induced Hepatitis)
- เกิดจากการใช้ยาหรือสารเคมีที่ส่งผลกระทบต่อตับ เช่น ยาแก้ปวดพาราเซตามอล ยาปฏิชีวนะ หรือสารพิษในพืชบางชนิด
- ภาวะนี้อาจทำให้เกิดความเสียหายรุนแรงต่อตับ
4. ตับอักเสบจากไขมันพอกตับ (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease – NAFLD)
- เกิดจากการสะสมไขมันในเซลล์ตับ แม้ไม่ได้ดื่มแอลกอฮอล์
- พบมากในผู้ที่มีภาวะอ้วน เบาหวาน หรือภาวะดื้อต่ออินซูลิน
- หากรุนแรงขึ้น อาจกลายเป็นภาวะไขมันพอกตับชนิดอักเสบ (NASH) ซึ่งอาจนำไปสู่ตับแข็ง
5. ตับอักเสบจากระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติ (Autoimmune Hepatitis)
- เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทำลายเซลล์ตับเอง
- อาจเกิดร่วมกับโรคภูมิคุ้มกันอื่น ๆ เช่น โรค SLE
- หากไม่ได้รับการรักษา อาจทำให้เกิดภาวะตับแข็ง
อาการของตับอักเสบ
แม้อาการจะแตกต่างกันไปตามชนิดของตับอักเสบ แต่โดยทั่วไปอาจพบอาการต่อไปนี้
✅ อ่อนเพลียและเหนื่อยง่าย
✅ เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
✅ ปวดแน่นบริเวณท้องขวาบน
✅ ตาเหลือง ตัวเหลือง (ดีซ่าน)
✅ ปัสสาวะสีเข้ม อุจจาระสีซีด
✅ ท้องอืดหรือบวมในกรณีที่มีภาวะตับแข็ง
แนวทางป้องกันและดูแลสุขภาพตับ
✔ ฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบเอและบี
✔ จำกัดการใช้ยาและสารเคมีที่อาจส่งผลต่อตับ
✔ หลีกเลี่ยงอาหารปนเปื้อน และดื่มน้ำสะอาด
✔ ควบคุมน้ำหนักและออกกำลังกายเป็นประจำ
✔ ลดการบริโภคแอลกอฮอล์
✔ ตรวจสุขภาพตับเป็นระยะ โดยเฉพาะผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง
ตับอักเสบมีหลายประเภทและเกิดจากปัจจัยหลายอย่าง เช่น การติดเชื้อไวรัส แอลกอฮอล์ การใช้ยา หรือโรคเกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกัน หากไม่ได้รับการรักษา อาจนำไปสู่ภาวะรุนแรง เช่น ตับแข็งหรือมะเร็งตับ ดังนั้น ควรให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพตับและป้องกันความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น
